Dachy zielone - lepsza przyszłość mieszkańców aglomeracji miejskich.

Szacuje się, że obecnie już blisko 50 % populacji ludzkiej zamieszkuje miasta, przy czym do 2050 roku udział ten ma jeszcze wzrosnąć! Wskaźniki urbanizacji Europy i Polski są niestety jeszcze wyższe, są to odpowiednio 75,2 % i 59,6 %.  Zgodnie z danymi raportu „Climate Change 2022. Mitigation of Climate Change” miasta zużywają między ok. 70 % energii i odpowiadają za ok. 75 % emisji dwutlenku węgla!

Nie powinno więc dziwić inicjowanie wszelkich, nawet zdawać by się mogło symbolicznych działań, których skutkiem będzie poprawa warunków życia w miastach. Jednym z takich działań jest zazielenianie wszelkich przestrzeni miejskich, w tym od dobrych kilkunastu lat coraz powszechniej także dachów.

Dachy budynków to przecież ok. 30% wszystkich powierzchni utwardzonych w miastach, w dodatku należą do najgorętszych powierzchni w ciągu dnia. Przyczyniają się do kumulacji ciepła i powstawania miejskich wysp ciepła.

Dachy zielone, zgodnie z powszechną definicją: otwarta, porośnięta roślinnością powierzchnia na stropie obiektu budowlanego, stanowią szansę na zrównoważony rozwój terenów miejskich, szczególnie o intensywnej zabudowie.

Historia zielonych dachów jest tak długa, jak historia budownictwa. Od zamierzchłych czasów ludzie okładali murawą swoje szałasy i lepianki. Ogrody na dachach były znane już w VI w p.n.e. - to słynne wiszące ogrody Semiramidy. 

Znaczenie utylitarne zielone dachy zyskały w Skandynawii, gdzie stosowano je jako naturalną ochronę przed niską temperaturą oraz w Niemczech i na Śląsku, gdzie zabezpieczały dach przed pożarem. W XX wieku zielone dachy zostały odkryte na nowo przez francuskiego architekta Le Corbusiera. Według jego pomysłu wspólna przestrzeń na dachu, dostępna dla mieszkańców obiektu, miała ich integrować oraz budować poczucie wspólnoty. Le Corbusier uważał ogrody na dachach za formę obcowania człowieka z naturą, a realizację ich umieścił na czołowym miejscu w swoim programie nowoczesnej architektury.

Jednak szczególnie prężny rozwój tego nurtu nastąpił na przestrzeni ostatnich 40 lat, kiedy ekolodzy zaczęli bić na alarm, a paradygmat zrównoważonego rozwoju z roku na rok zyskiwał na znaczeniu. Zielone dachy stały się odpowiedzią na postępującą degradację środowiska, szczególnie w przestrzeni zurbanizowanej. Dużą rolę odegrał również dynamiczny wzrost wymagań dotyczący standardów życia, zgodnie, z którymi duża ilość zieleni w bliskim otoczeniu jest pożądana.

Szacuje się, że obecnie w Polsce buduje się rocznie około 1,5 miliona metrów kwadratowych zielonych. Obecne trendy wskazują na to, że za przykładem Europy Zachodniej, Skandynawii oraz Stanów Zjednoczonych będzie ich coraz więcej również w Polsce.

Czy uda się w niedalekiej przyszłości przełamać stereotypy i przekonać ludzi, że rozwiązanie, do tej pory uchodzące za luksus, może być dostępne dla każdego? Czy zdominują one zabudowę nowoczesną, czy zaistnieją również na starych osiedlach mieszkaniowych?

Zalety  dachów zielonych:

Zazielenienie powierzchni dachowych jest bardzo korzystne pod wieloma względami: ekologicznym, społecznym, urbanistycznym, technicznym, a także ekonomicznym.

1. Możliwość zapewnienia wymaganej przez plan zagospodarowania powierzchni biologicznie czynnej (50% powierzchni dachu zielonego jest uwzględniana w bilansie powierzchni biologicznie czynnej, dzięki czemu można wybudować większy dom).

2. Efektywna gospodarka wodą opadową, pozwalająca na magazynowanie oraz ponowne wykorzystywanie wody.

3. Poprawa jakości powietrza mieszkańców/użytkowników budynku ukrycie nieestetycznych urządzeń instalacyjnych znajdujących się na dach.

4. Zwiększa odporność ogniową oraz tłumi hałas.

5. Wpływa korzystnie na trwałość dachu, chroniąc go przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

6. Poprawa mikroklimatu otoczenia.

7. Zimą zapobiega dużym stratom ciepła, a latem chroni przed nadmiernym nagrzewaniem budynku, co pozwala również na zmniejszenie opłat przeznaczonych na klimatyzację.

8. Długa żywotność dachu z uwagi na zabezpieczenie hydroizolacji i termoizolacji (dwukrotnie wyższa niż w przypadku konwencjonalnych pokryć dachowych).

9. Podtrzymywanie bioróżnorodności w obliczu zmieniającego się klimatu, zyskanie nowej funkcji w domu/budynku, np. rekreacyjnej tłumienie hałasów zewnętrznych, a zatem poprawa komfortu użytkowników.

10. Poprawa estetyki przestrzeni.

Wady  dachów zielonych:

1. Koszty wykonania na etapie budowy domu/budynku. Jako największą wadę zielonych dachów wymienia się koszty związane z ich projektem, konstrukcją i utrzymaniem. Jednak takie rozwiązanie nie zawsze musi wiązać się z dużym wydatkiem. W zależności od rodzaju dachu i pożądanego efektu, ceny za m2 pokrycia zielenią znacząco się różnią.

2. Konstrukcja musi być specjalnie przygotowana pod zielony dach.

3. Konieczność pielęgnacji dachu przy wyborze roślin o wysokich wymaganiach wegetacyjnych.

Warstwy dachu zielonego:

 I. Warstwa roślinności

Przy wyborze dachu ekstensywnego są to trawy i mchy, czyli rośliny o niskich wymaganiach wegetacyjnych, natomiast dachy intensywne porośnięte będą większymi krzewami lub nawet drzewami.

II. Warstwa wegetacyjna

Warstwa składająca się z podłoża z gliny, mułu lub torfu, zawierającego składniki organiczne. Grubość warstwy jest zależna od wyboru rodzaju roślinności. Rośliny uprawiane ekstensywnie potrzebują co najmniej 8 cm grubości, natomiast rośliny wysokie wymagają ponad 20 cm grubości warstwy wegetatywnej.

III. Warstwa filtracyjna

Warstwa rozdzielająca warstwę wegetacyjną od drenującej. Najczęściej stosuje się geowłókniny, które charakteryzują się  wysoką odpornością na zmienne warunki atmosferyczne.

IV. Warstwa drenująca

Warstwa z kruszywa pochodzenia mineralnego pozwalająca na gromadzenie wody. Stopień uziarnienia dobiera się w zależności od wybranej roślinności. Dla dachów ekstensywnych grubość powinna wynosić co najmniej 5 cm, natomiast dla dachów intensywnych co najmniej 10 cm.

V. Warstwa ochronna i rozdzielająca

Stanowi ważną funkcję w układzie warstw zielonego dachu. Jej zadaniem jest oddzielenie korzeni roślin od warstwy konstrukcyjnej dachu. Ochronę stanowią najczęściej wodoszczelne folie i membrany. Minimalna grubość folii powinna stanowić min. 0,5 mm dla dachu ekstensywnego i 0,8 mm dla dachu intensywnego.

VI. Warstwa izolacji termicznej

Warstwa z płyt ze styropianu ekstrudowanego lub płyty z pianki PIR.

VII. Hydroizolacja

Warstwa izolacji przeciwwilgociowej, zapewniająca ochronę przed przenikaniem wilgoci do wnętrza budynku.